22 dec 2020 Een helofytenfilter om natuurlijk water te zuiveren. Of toch niet?
Als duurzame ecowijk gaan wij ook graag duurzaam om met onze watervoorziening. Een van de mogelijkheden die wij hiervoor onderzoeken is een helofytenfilter. Maar wat is een helofytenfilter eigenlijk?
Een helofytenfilter is een natuurlijk filter om afvalwater te zuiveren. Hiermee verbeter je de kwaliteit van het afvalwater waardoor je het kan hergebruiken. Bijvoorbeeld als water om het toilet mee door te spoelen of, wanneer dit mogelijk is binnen de regelgeving, de tuin mee te besproeien en de vijver mee te vullen.
Hoe werkt een helofytenfilter?
Een helofytenfilter ziet eruit als een rietkraag en bestaat vaak uit riet, biezen, zegge en lisdodde in een bed van grind en zand. Nu zijn het niet de planten die het water filteren, maar de bacteriën die rondom de wortels van die planten leven. Zij gebruiken de ‘afvalstoffen’ uit het water als voedingsstoffen, waarmee ze het water zuiveren. De wortels van de planten zorgen ervoor dat er zuurstof bij die bacteriën kunnen komen, waardoor ze een prettig leefklimaat hebben. Hierdoor kan je op een natuurlijke en eeuwenoude manier het water zuiveren, zonder dat je daarvoor extra stoffen hoeft toe te voegen en zonder dat het systeem veel energie vraagt. Je laat hiermee eigenlijk de natuur je water zuiveren.
Grijs afvalwater?
Grijs afvalwater is afvalwater dat geen fecaliën bevat: afvalwater waar geen poepresten in zitten. Denk aan afvalwater van je douche, bad, wasbak en wasmachine. Afvalwater dat wel poepresten bevat wordt zwart water genoemd en kan in onze opzet niet gefilterd worden met een helofytenfilter, maar wordt direct naar het riool gestuurd. Dat water is overigens niet verspild, provincie Zeeland wekt daar energie uit op. Daarnaast is het van belang dat het grijze afvalwater geen kunstmatige stoffen en medicijnresten bevatten. Al het ‘afval’ in het water moet door de bacteriën afgebroken kunnen worden en probleemloos herbruikbaar zijn. Zo is chloor bijvoorbeeld funest voor je helofytenfilter. Daarom is het belangrijk dat bij gebruik van een helofytenfilter alle huishoudens zich committeren aan het gebruik van natuurlijke zeepmiddelen en dat je afvoerputten in je woning verwerkt die niet via het helofytenfilter lopen, maar direct naar het riool.
Waarom zou je een helofytenfilter willen?
Ten eerste om minder water te verbruiken. Eigenlijk is het een beetje raar dat we gezuiverd drinkwater gebruiken om onze wc mee door te spoelen. Door hiervoor gefilterd water uit het helofytenfilter te gebruiken, verbruik je minder drinkwater. Daarnaast verhoogt het filter de biodiversiteit. Het riet is niet alleen een prettige leefomgeving voor de bacteriën die het water zuiveren, maar onder andere een geschikte broedplek voor kleine karekiet. Wanneer het mogelijk is om de tuin te besproeien met het gefilterde water, hou je in droge periode je tuin groen, zonder daarvoor drinkwater te verspillen. Tevens kan je het water gebruiken om de waterkwaliteit van de vijver te verbeteren, dat niet alleen zorgt voor een mooie vijver, maar ook voor een plek met veel biodiversiteit. En een helofytenfilter is een mooie en zichtbaar onderdeel van duurzaam leven. Als Woongaard hebben we de ambitie om niet alleen zelf duurzamer te leven, maar ook te laten zien hoe dat kan. Het filter is hier een mooi voorbeeld van.
Waarom zou je geen een helofytenfilter willen?
Een vaak gehoorde reden is dat een helofytenfilter stinkt en ratten en muggen aantrekt, maar bij een goed aangelegd filter is dit niet het geval. Uiteraard zou een gebrek aan ruimte een reden kunnen zijn om het niet te doen. Daarnaast zitten er kosten aan de aanleg van een filter. De financiële kosten hiervoor zijn terug te verdienen door een korting op het rioolgebruik (als dat mogelijk is) en een reductie van het af te nemen drinkwater. In het meest positieve scenario is de terugverdientijd 4 jaar, maar dit kan veel langer zijn, afhankelijk van het type filter, gebruiksmogelijkheden en eventuele korting. Ook kan je je afvragen of de CO2-opbrengst van een filter wel voldoende is. Voor de aanleg van het filter zijn leidingen nodig en, afhankelijk van het type, een pomp en de productie en onderhoud daarvan kost CO2. Net als de financiële kosten, kunnen deze kosten terugverdiend worden door het minder belasten van het riool en het reduceren van het gebruik van drinkwater. En vergeet uiteraard niet het onderhoud. De waterkwaliteit moet gemeten worden, het riet gemaaid en het systeem na verloop van tijd doorgespoeld worden.
In De Woongaard zijn we al heel lang fan van het idee van een helofytenfilter. Helaas kunnen we binnen de huidige regelgeving niet het gefilterde water gebruiken om de tuin te besproeien of de vijver aan te vullen. Het water gebruiken om de WC door te spoelen kan gelukkig wel. Deze restricties brengen de kosten-batenanalyse wel tot een dilemma. We zouden de ruimte-, financiële en CO2-kosten ook voor een ander duurzaam initiatief binnen De Woongaard kunnen gebruiken. Of toch hopen dat er in de toekomst meer mogelijkheden zijn met ons eventuele filter? We zijn hier nog niet over uit en gaan verder met het bekijken en uitwerken van de opties. To be continued…
Wil je alle ins and outs lezen over een helofytenfilter? Wageningen University & Research heeft een uitgebreid handboek over helofytenfilters geschreven.
Headerafbeelding van filter bij woning door Global Wetlands Nederland
Afbeelding van kleine karekiet door Ken Bellington